Krem z filtrem to absolutny "must have" nie tylko na lato, to już chyba oczywiste. Warto wiedzieć, że istnieje zdrowsza alternatywa dla popularnych filtrów chemicznych – filtry mineralne, które zamiast pochłaniać, odbijają promienie słoneczne.

Słońce dostarcza nam niezbędnej witaminy D. Aby tak się stało, wystarczy popołudniowy 15-minutowy spacer, lecz nie w bikini, ale w normalnym ubraniu. Im więcej odsłaniamy, tym bardziej musimy się chronić przed poparzeniami słonecznymi i rakiem skóry. Promieniowanie słoneczne to promieniowanie ultrafioletowe UV. W zależności od długości fali promienie te mają rózny wpływ na ciało człowieka. UV jest odpowiedzialne za brązową opaleniznę i oparzenia skóry. Tak właśnie reaguje nasz organizm, gdy zbyt długo przebywamy na słońcu. Natomiast promienie UVA nie wywołują bolesnych oparzeń, ale wnikają głęboko w skórę i uszkadzają włókna kolagenu oraz elastyny. Te uszkodzenia są nieodwracalne i w konsekwencji mogą prowadzić do nowotworów skóry. Dlatego tak ważne jest stosowanie kremów z odpowiednim filtrem.

Promieniowanie ultrafioletowe UV - jest najistotniejszym czynnikiem zewnętrznym wpływającym na proces starzenia skóry, którego głównym i naturalnym źródłem jest słońce.

Promieniowanie ultrafioletowe to promieniowanie elektromagnetyczne o długości fali od 10 do 400 nm.  Zostało podzielone na trzy główne zakresy wywołujące różne efekty biologiczne: UVC, UVB, UVA.

  • Promieniowanie UVC charakteryzuje się najkrótszą długością fali (do 290 nm), ma najwyższą energię - ale na nasze szczęście jest prawie całkowicie pochłaniane przez warstwę ozonową atmosfery otaczającej ziemię. Lampy stosowane w solariach nie emitują tego zakresu promieniowania.
  • Promienienie UVB ma długość fali 290-320 nm i w skórze penetruje: naskórek i skórę właściwą. Ten zakres promieniowania jest głównie odpowiedzialny za odczyny rumieniowe pojawiające się po 12-24 godzinach od ekspozycji oraz pigmentację skóry rozwijającą się od 48 do 72 godzin od ekspozycji na światło. Przez długi czas uważanie była za główną przyczynę uszkodzenia skóry wywołanego światłem słonecznym. W wyniku jego działania dochodzi do powstawania wciąż pożądanej przez nas opalenizny. Niestety charakteryzuje się ono silnym działaniem rumieniotwórczym, powoduje tzw. oparzenia słoneczne, przyspiesza starzenie się skóry i sprzyja rozwojowi jej nowotworów. Z tych powodów do niedawna, chcąc uniknąć negatywnych skutków opalania używano kosmetyków zawierających związki chroniące wybiórczo - tylko promieniowanie UVB
  • Promieniowanie UVA ma największą długość fali 320-400 nm. Zakres ten w ograniczonych dawkach nie wywołuje zaczerwienienia i zmiany zabarwienia skóry, Większe dawki natomiast (zwłaszcza w połączeniu z promieniowaniem UVB) mogą być przyczyną natychmiastowych odczynów rumieniowych oraz długo utrzymującej się hiperpigmentacji. Ze względu na długość fali UVA penetruje skórę znacznie głębiej niż UVB - dochodzi do tkanki podskórnej. Jest odpowiedzialne za główną przyczynę uszkodzeń skóry wywołanych promieniowaniem UV: fotostarzenie (photoageing), odczyny fotoksyczne i fotoalergiczne, nowotwory skóry. Jego natężenie jest takie samo przez cały dzień, od rana do wieczora, niezależnie od pogody oraz pory roku. Zimą jest równie intensywne jak latem. Przenika przez chmury, szyby okienne, samochodowe. Przyczynia się do zmian nowotworowych.

W wyborze kremów z filtrem UV należy kierować się zasadą: im jaśniejsza karnacja skóry, tym silniejszy filtr. Osoby o jasnej karnacji powinny być zawsze smarowane kremem z filtrem o najwyższym współczynniku ochrony. Podobna zasada dotyczy dzieci i dorosłych z dużą ilością znamion barwnikowych, tzw. pieprzyków (ponad 50), oraz osoby z rodzin, w których zanotowano występowanie czerniaka złośliwego. Nie należy być oszczędnym w nakładaniu kremu z filtrem. Tutaj nie ma mowy o przesadzie, wystarczy dobrze rozsmarować. Nie wierzmy też w zapewnienia producentów, że filtr jest wodoodporny. Jeśli nawet nie wszystko wypłukała woda, to reszta kremu została na plażowym ręczniku albo na piasku. Opakowanie kremu z filtrem powinniśmy zużyć w czasie jednego sezonu. Im dłużej leży na półce z kosmetykami, tym gorzej będzie nas chronił przed słońcem.

Powyższe zasady stosujemy zarówno do filtrów chemicznych, jak i mineralnych. Jednak jest między nimi kilka różnic, o których warto pamiętać.

Zdrowe: filtry chemiczne

Filtry chemiczne nakładamy co najmniej 30 minut przed wyjściem na słońce. Dlaczego? Bo ich działanie polega na tym, że pochłaniają promienie słoneczne, a więc krem musi wniknąć w skórę, aby zaczął działać. Zasadniczo są one skuteczne i z całą pewnością o niebo lepiej używać takich, niż nie stosować żadnego zabezpieczenia. Minusem filtrów chemicznych jest jednak ich fotostabilność. Niektóre kremy zawierają składniki chemiczne, których efektywność pod wpływem słońca ulega z czasem obniżeniu, czyli filtr po prostu przestaje działać. Poza tym substancje chemiczne zawarte w tych kremach mogą powodować podrażnienia i różnego rodzaju reakcje alergiczne, takie jak swędzenie czy pieczenie. Kilka lat temu jeden z popularnych składników kremów z filtrem chemicznym – PABA – został wycofany z rynku, bo okazał się szkodliwy dla zdrowia, szczególnie dla małych dzieci.

Obecnie najpopularniejsze filtry chemiczne używane w Polsce to:

  • Octocrylene - fitr chemiczny chroni zarówno przed UVB jak i w bardzo małym zakresie przed UVA
  • Methoxydibenzoylmethane - tzw. Parsol 1789 (również Avobenzone) - filtr chemiczny, niestety mało stabilny, chroni w "szerokim zakresie" przed UVA. Najczęściej jest on stabilizowany inny filtrami, dzięki czemu jest skuteczny. 
  • Bis-Ethylhexyloxyphenol Methoxyphenyl Triazine - zwany również Tinosorb S filtr chemiczny, chroni w "szerokim zakresie" przed UVA,
  • Methylene Bis-Benzotriazolyl Tetramethylbutylphenol - zwany również Tinosorb M, filtr chemiczny, chroni w szerokim zakresie przed UVA,
  • Diethylamino Hydroxybenzoyl Hexyl Benzoate - inaczej zwnay Uvinul A Plus, filtr chemiczny, chroni e przed UVA
  • Ethylhexyl Salicylate - filtr chemiczny, chroni w UVA (małym zakresie) i UVB 
  • Ethylhexyl Triazone - filtr chemiczny, chroni w UVA (małym zakresie) i UVB
  • Diethylhexyl Butamido Triazone - zwany również Uvasorb HEB - filtr chemiczny chroniący przed UVB i UVA w niskim zakresie
  • Drometrizole Trisiloxane - zwany również -Mexoryl XL, filtr chemiczny, chroni w szerokim zakresie przed UVA,
  • Terephthalylidene Dicamphor Sulfonic Acid - zwany również Mexoryl SX, filtr chemiczny, chroni w szerokim zakresie przed UVA
  • Disodium Phenyl Dibenzimidazole Tetrasulfonate - zwany również Neo Heliopan AP, filtr chemiczny, chroni w szerokim zakresie przed UVA
  • Ethylhexyl Methoxycinnamate -  zwany również Octylmethoxycinnamate - filtr chemiczny, chroni w UVA (małym zakresie) i UVB
  • Benzophenone-3 - zwany również Uvinul M40 (Oxybenzone) - filtr chemiczny, chroni w UVA (małym zakresie) i UVB
  • Benzophenone-4 - zwany również Uvinul Ms40 - filtr chemiczny, chroni w UVA (małym zakresie) i UVB
  • 4- Methylbenzylidene Camphor - filtr chemiczny, chroni w UVA (małym zakresie) i UVB
  • Octyl Dimethyl PABA filtr - chemiczny, chroni w UVA (małym zakresie) i UVB

Zdrowsze: filtry mineralne

Zdrowszą alternatywą dla filtrów chemicznych są filtry mineralne. Nie pochłaniają promieniowania słonecznego, ale je odbijają niczym lustro. Nie trzeba ich też aplikować pół godziny przed wyjściem na słońce, bo działają od razu. Są bielsze od filtrów chemicznych i nie rozprowadzają się tak łatwo (mają gęstszą konsystencję), ale za to nie powodują żadnych niepożądanych działań ubocznych. Są fotostabilne i nie tracą z czasem swoich ochronnych właściwości. Warto!
Do grupy filtrów mineralnych zaliczają się tylko dwa związki:

  •  Dwutlenek tytanu (Titanium dioxide)

Dwutlenek tytanu jest substancją bezzapachową, nie rozpuszcza się w wodzie, rozpuszcza się natomiast w olejach i zagęszcza emulsje. W kosmetykach kolorowych (pudrach, szminkach czy podkładach) ten biały barwnik stosowany jako rozjaśniacz. Jest odporny na światło, a dodany w mikronizowanej (drobno zmielonej) formie do bezbarwnych składników kosmetycznych, zmętnia mieszaninę i utrudnia przenikanie światła – to właśnie czyni go skutecznym filtrem promieniowania UVA i UVB (także w kosmetykach o bardzo wysokich faktorach), dającym ochronę przed poparzeniami słonecznymi.

  •  Tlenek cynku (Zinc oxide)

Tlenek cynku wykazuje lepsze zdolności ochronne przed UVA I czyli falami długimi, dwutlenek tytanu także chroni przed UVA, z tym że najbardziej skutecznie przed UVA II i w części przed UVA I. Najkorzystniej jest, gdy filtry te występują razem, wtedy wzajemnie się uzupełniają. Nie oznacza to jednak, że sam dwutlenek tytanu jest mało skuteczny. Filtry mineralne można stosować w recepturze kosmetycznej jako samodzielną barierę lub jako mieszankę z filtrami chemicznymi.

Oba uważane są za filtry szerokospektralne, tzn. chroniące zarówno przed UVA, jak i przed UVB. W kosmetykach zawartość ich sięga od ok. 2 do 25 % w zależności od tego czy filtr fizyczny występuje sam, czy w połączeniu z innymi filtrami chemicznymi.

W przypadku filtrów ważne są jeszcze inne parametry 

SPF - ang. Sun protecitive factor lub IP - fr. Indie de protection. Tak zwany faktor ochrony przed promieniowaniem słonecznym. Oznacza stosunek ilości promieniowania ultrafioletowego powodującego oparzenie podczas stosowania filtra do ilości promieniowania powodującego taki sam stopień oparzenia bez jego zastosowania. W dużym uproszczeniu oznacza to, że np. jeżeli bez filtra u danej osoby rumień pojawi się po 20 minutach, to po zastosowaniu filtra z SPF = 15 czas ten wydłuży się do 15 x 20 minut i rumień rozwinie się wskutek przebywania na słońcu przez 5 godzin. Nie oznacza to jednak, że można przebywać bezpiecznie na słońcu zamiast 20 minut 5 godzin.

IPD lub PPD  - ( ang. Immediate Pigmentation Darkening, Persistant Pigmentation Darkening). Wskaźniki te określają zdolność do ochrony przed promieniowaniem UVA ( im wyższe tym lepsza ochrona) . IPD i PPD kosmetyku określa się za pomocą pomiaru wywołanej przez promieniowanie UVA opalenizny natychmiastowej (IPD) lub trwałej (PPD) uzyskanej po ekspozycji skóry ochotników bez i z zastosowaniem różnych kosmetyków ochronnych. Niestety, np. wskaźnik PPD 10 spotykany na opakowaniu jednego producenta, nie musi odpowiadać wskaźnikowi PPD 10 innego producenta.

PODSTAWOWE ZASADY OCHRONY SKÓRY PRZED PROMIENIOWANIEM ULTRAFIOLETOWYM

  1. Unikaj nasłonecznienia skóry i w czasie kiedy promieniowanie słoneczne jest najintensywniejsze - od godziny 11,00 do godziny 15,00 po południu. Zwracaj uwagę by dzieci zawsze w tym czasie były ubrane i bawiły się wyłącznie w cieniu.
  2. Zawsze noś kapelusz z szerokim rondem, chłopcy mogą ewentualnie zakładać czapkę "bejzbolówkę", suche, przewiewne ubranie z długim rękawem. Pamiętajmy, że promieniowanie UVA, przenika również przez ubranie, szczególnie przez cienkie materiały. Również mokre kostiumy kąpielowe nie zatrzymują w 100% promieniowania UV.
  3. Stosuj bezwzględnie kosmetyki z filtrami ochronnymi. Używaj kosmetyków ze współczynnikiem ochrony SPF 15 - minimum, wyłącznie takich, które na opakowaniu zawierają informację, że chronią zarówno przed promieniowaniem UVB jak i UVA (preparaty chroniące wyłącznie przed rumieniotwórczym efektem promieniowania UVB znacznie wydłużają czas przebywania na słońcu, powodując jednocześnie większe narażanie skóry na równie szkodliwe promieniowanie UVA, nakładaj filtry ochronne na większe partie skóry narażonej na promieniowanie słoneczne, również na usta, nos, uszy.
  4. Nie żałuj kosmetyku, aby ochrona była skuteczna musisz zastosować odpowiednią dawkę.
  5. Chroń oczy. Noś okulary przeciwsłoneczne, najlepiej kupione u optyka.
  6. Nie zapominaj o ustach - zabezpiecz je pomadką ochronną (SPF 17) - czerwień wargowa to również częste miejsce powstawania raka skóry.
  7. Nakładaj kosmetyki z filtrami ochronnymi nie później niż 15-20 minut przed wyjściem z domu. Jeżeli zapomnisz o tym, to pamiętaj, że na ich założenie nie jest za późno, możesz to zrobić również na plaży, ale wówczas skuteczność ochrony może być mniejsza.
  8. Ryzyko uszkodzenia skóry przez słońce jest większe na dużych wysokościach - np. podczas wspinaczki kosmetyków górach, wówczas gdy jest dużo śniegu, nad wodą, nie zapomnij, również, że słońce niszczy skórę również w pochmurne dni. Wówczas, szczególnie latem należy również stosować kosmetyki ochronne.
  9. Większość kosmetyków z filtrami przeciwsłonecznymi powinna być nakładana na skórę co 3-4 godziny (najlepiej co 2 godziny) również po każdej kąpieli i spoceniu się. 
    - kosmetyk wodoodporny to taki, który zachowuje aktywność przez 40 minut przebywania w wodzie.
    - kosmetyk extrawodoodporny przez 80 minut.
  10. Ucz swoje dzieci używania kosmetyków kosmetyków filtrami przeciwsłonecznymi. Fotostarzenia skóry rozpoczyna się już we wczesnym dzieciństwie. Nie narażaj dzieci na przebywanie na słońcu bez potrzeby w okresie najintensywniejszego nasłonecznienia.
  11. Pamiętaj nie ma bezpiecznego opalania. Nie ma zdrowej opalenizny. Również ta nabyta w solariach powoduje starzenie się skóry i zwiększa ryzyko rozwoju jej nowotworów.
  12. Obserwuj swoją skórę dziecku, szczególnie znamiona. Jeżeli zauważysz zmianę zabarwienia, powiększanie się, krwawienie, czerwoną obwódkę wokół znamienia - zgłoś się do lekarza.
  13. Jeżeli zażywasz jakieś leki spytaj się swojego lekarza, czy nie są to związki fotouczulające.
  14. Nie stosuj na skórę przed opalaniem żadnych kosmetyków, leków które nie są przeznaczone do opalania (również perfum, wód toaletowych).